فرایند نزولی بازار سهام ادامه دارد - نکته های خرید

به گزارش نکته های خرید، چه زمانی قرار است ریزساخت ها برای لغو دامنه نوسان مهیا گردد؟ آیا برنامه ای در دست اقدام است؟ به نظر می رسد جواب به تمامی این سوالات از جانب متولیان بازار منفی باشد

به گزارش گروه اقتصادی نکته های خرید، گوشی برای شنیدن مباحث کارشناسانه درباره تاثیرات منفی محدودیت دامنه نوسان نیست. پنج ماه پیش بود که رئیس وقت سازمان بورس وعده داد به تدریج شاهد افزایش دامنه نوسان قیمت ها باشیم؛ اما بر مبنای آنالیز ها به نظر می رسد این وعده فراموش شده است.

فرایند نزولی بازار سهام ادامه دارد و حالا بیش از 15 ماه است که سهامداران هر روز در انتظار چرخش جهت قیمت ها در تالار شیشه ای هستند. قیمت هایی که اغلب کارشناسان بر ارزندگی آن ها تاکید می نمایند، اما خریداران چندانی در بازار مشاهده نمی گردد. در این میان به نظر می رسد از متولیان بازار نباید انتظاری به جز حمایت های کلامی داشت.

حمایتی هایی که بعضی اوقات زیربار فشار های ناشی از اعتراضات به اوج خود می رسد و برای چند روزی نمای بازار را سبز می نماید، اما مجددا روز از نو و روزی از نو. گلایه های سهامداران و توصیه کارشناسان نیز به جایی نمی رسد. کارشناسانی که چندسالی است از چالش های موجود در قوانین معاملاتی بورس تهران سخن می گویند و تاکید زیادی بر حذف دامنه نوسان و لغو قیمت گذاری دستوری اعمال شده بر صنایع بورسی دارند. شاید به همین علت است که بعضا و در برش های زمانی مختلف، سیاستگذار مخالفت علنی خود را با این محدودیت های صف ساز اعلام می نماید، اما برنامه ای مدون برای برطرف آن ارائه نمی دهد. سال گذشته شورای عالی بورس تصمیم گیری در خصوص دامنه نوسان را به سازمان بورس واگذار کرد. در این راستا اوایل تیرماه امسال محمدعلی دهقان دهنوی، رئیس وقت سازمان بورس خاطرنشان کرد تصمیم دارد طبق مصوبه شورای عالی بورس، در جهت حرکت کند تا هر ماه نیم درصد به دامنه نوسان اضافه گردد و در نهایت بازار سهام به مرحله ای برسد که انگار دامنه نوسان وجود ندارد. حالا حدود 5 ماه از آن وعده می گذرد. دهنوی جای خود را به عشقی داده، بسیاری از مسوولان سازمان بورس تغییر نموده اند و در شورای عالی بورس نیز بسیاری از اعضای سابق دیگر حضور ندارند.

در این شرایط، اما به نظر می رسد وعده افزایش تدریجی دامنه نوسان به دست فراموشی سپرده شده است. اعضای شورای عالی بورس از واگذاری این تصمیم به سازمان بورس سخن می گویند و تاکید دارند در جلسات پیشین این شورا، دیگر موضوع دامنه نوسان مطرح نشده است. مسوولان سازمان بورس نیز از جواب دادن طفره می فرایند. آیا هنوز زمان ارتقای بازار سهام با حذف قوانین هیجان ساز فرا نرسیده است؟ چه زمانی قرار است ریزساخت ها برای لغو دامنه نوسان مهیا گردد؟ آیا برنامه ای در دست اقدام است؟ به نظر می رسد جواب به تمامی این سوالات از جانب متولیان بازار منفی باشد.

محمدهادی سلیمی زاده، مدیر روابط عمومی سازمان بورس و اوراق بهادار می گوید: دامنه نوسان همه نماد ها نمی تواند با هم تغییر نموده یا کم و زیاد گردد، ولی سیاستی در این خصوص که در حال حاضر هیات مدیره پیگیری کند فعلا در دستورکار نیست، این است که به سمتی حرکت کنیم تا دامنه نوسان در بعضی از نماد هایی که کیفیت بالاتری داشته و ضمن برخورداری از شناوری مناسبی، بعضی مولفه ها مانند اوراق اختیار تبعی و فروش استقراضی نیز روی نماد آن ها فعال است را به صورت تدریجی افزایش دهیم. بعلاوه این فرآیند منطقی، گام به گام و محتاطانه خواهد بود. اما موضوع بازگشایی دامنه نوسان اصلا در دستور کار نیست.

کلیات بازار مهم تر از جزئیات

حمیدرضا دانش کاظمی، نماینده کانون ها در شورای عالی بورس در این خصوص می گوید: همان طور که می دانید ساختار اعضای شورای عالی بورس به تازگی دستخوش تغییراتی شده و بنده به نمایندگی از کانون کارگزاران در شورای عالی بورس حضور دارم. در این مدت در شورای عالی بورس تنها 2 جلسه برگزار شده است که اولین جلسه مرتبط با معارفه رئیس سازمان بورس و اعضای هیات مدیره آن بود و در دومین جلسه در خصوص کلیات بازار صحبت شده است. فضای اولیه در خصوص تصویب برنامه ها و راهبرد های اعضای هیات مدیره سازمان بوده و در نتیجه در خصوص افزایش دامنه نوسان صحبتی نشده است. وی ادامه داد: در دومین جلسه شورای عالی بورس در خصوص راهبرد های 10 گانه بازار سرمایه صحبت شد و مواردی همانند شفافیت و جریان اطلاعات بازار سرمایه، سواد اقتصادی و ارتقای فرهنگ مردم، توسعه کیفی نهاد های اقتصادی با تمرکز بر سرمایه گذاری غیرمستقیم، توسعه و تعمیق بازار بدهی، ابزار های مشتقه با هدف پوشش ریسک، توسعه و تکمیل زنجیره محصولات کالایی، مکانیزم های پیشگیرانه و فراگیر جلوگیری از تخلفات، اصلاح قوانین و مقررات با تاکید بر نقش سازمان، کیفیت و سرعت رسیدگی به شکایات و تقویت زیرساختار و فناوری، مورد بحث نهاده شد، اما در این جلسه نیز صحبتی از افزایش دامنه نوسان نبود.

از ابتدا مصوبه ای در کار نبود

مصطفی بهشتی سرشت، عضو هیات مدیره و معاون اجرایی سابق سازمان بورس نیز در خصوص تصمیم افزایش دامنه نوسان در دوران ریاست دهقان دهنوی گفت: موضوع مشخص دامنه نوسان به هیات مدیره تازه سازمان واگذار شد؛ ولی در خصوص افزایش ماهانه نیم درصد، پیشنهاد یا مصوبه ای مطرح نبود.

وی افزود: البته افزایش تدریجی دامنه نوسان، مورد توجه و تاکید هیات مدیره سازمان بود و این موضوع حتی در مصوبه مورخ 19 اردیبهشت ماه که در آن دامنه نوسان به مثبت5 و منفی5 بازگشت به صراحت ذکر شده است، اما در خصوص افزایش دامنه نوسان سوالات مختلفی مطرح بود؛ از جمله اینکه دامنه نوسان با چه نرخی افزایش یابد؟ سقف دامنه چه مقدار باشد؟ آیا دامنه نوسان به صورت یکسان بر روی تمامی نماد ها اعمال گردد یا خیر؟ عوامل مشخص نماینده دامنه نوسان هر نماد چه باشد و از چه مدلی پیروی کند؟ آیا دامنه نوسان اجازه تغییر در طول ساعات معاملاتی را داشته باشد یا خیر؟ که برای پاسخ به آنها، از مرکز پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامی سازمان خواسته شد طرح جامعی را در این خصوص تهیه و جهت آنالیز به هیات مدیره سازمان ارائه کند.

بهشتی سرشت اعلام کرد: البته یکی از نکات مهم ذکر شده در دستورالعملی که مردادماه امسال به تصویب هیات مدیره سازمان رسید، امکان افزایش دامنه نوسان نماد های دارای بازارگردان است. بر اساس ماده 21 این دستورالعمل، بازارگردان می تواند در دوره فعالیت بازارگردانی، درخواست افزایش دامنه نوسان قیمت را به بورس ها پیشنهاد دهد که این افزایش، بر اساس ضوابط مصوب هیات مدیره بورس ها بوده و احتیاجی به اخذ مجوز از سازمان ندارد.

سازمان بورس؛ مسوول تغییر دامنه نوسان

علی سعیدی، عضو مستعفی شورای عالی بورس نیز پیش تر در خصوص برگزاری جلسات و برنامه های سازمان بورس گفته بود:، چون به تازگی رئیس و هیات مدیره سازمان بورس منصوب شده اند، یک جلسه شورای عالی بورس برگزار شده که آن هم مربوط به انتصاب آقای مجید عشقی، به عنوان رئیس سازمان بورس و سایر اعضای هیات مدیره بوده است. جلسات کمیسیون تخصصی شورای عالی بورس نیز آغاز شده است. وی در خصوص بازگشایی دامنه نوسان اعلام کرد: هرگونه تغییری در دامنه نوسان قیمت اوراق بهادار از اختیارات سازمان بورس است و اگر این سازمان برنامه ای در این خصوص داشته باشد، اطلاع رسانی خواهد نمود. در عین حال با توجه به اینکه تغییرات در ریزساختار های بازار سهام شرایط خاصی را احتیاج دارد از جمله ثبات و تعادل، شاید الان زمان مناسبی برای باز شدن دامنه نوسان نباشد.

دامنه بازتر نوسان قیمت احتیاج به مقدار بزرگ شرکت ها و همزمان، مقدار سهام شناور آزاد بالا دارد تا امکان دست کاری قیمت و نیز امکان شکل گیری نوسان بیش از حد از بین برود. سعیدی در ادامه می افزاید: ممکن است سازمان بورس در زمان ریاست آقای دهقان دهنوی برای تغییر حد نوسان قیمت تصمیمی گرفته باشد، ولی در ترکیب تازه مدیران سازمان، موضوع احتیاج به آنالیز دارد.

رفتار توده وار؛ ارمغان دامنه نوسان

پوریا خالدیان یکی از کارشناسان بازار سهام اعلام کرد: متاسفانه در بازار سرمایه ایران وجود دامنه نوسان محدود عاملی در راستای تشدید رفتار های گروهی و پرهیجان به شمار میرود. به عنوان مثال در موارد بسیاری دیده ایم که با تشکیل صف فروش در یک نماد بزرگ، سایر شرکت های هم صنعت آن نماد نیز فرایند کاهشی پیدا می نمایند و بعضا حتی آن ها نیز صف فروش می شوند؛ در حالی که شاید کاهش قیمت یک نماد لزوما ارتباطی به سایر شرکت های هم گروه آن نداشته باشد. حال فرایند معاملات آن گروه تا زمان تعادل سهم مذکور تحت تاثیر قرار می گیرد، در حالی که اگر دامنه نوسان محدود نبود یا وسیع تر بود، سهم مذکور سریع تر به تعادل قیمتی می رسید و کمتر شاهد سرایت فشار فروش به سایر نماد ها و رفتار گروهی بودیم.

این کارشناس بازار سرمایه ادامه داد: بعد از ریزش بازار در مرداد 99 بحث های بسیاری در خصوص باقی ماندن یا حذف دامنه نوسان در جهت ایجاد تعادل در بازار سرمایه مطرح شد و مواردی هم اجرایی شد، ولی در عمل کارآیی لازم را نداشت، آن هم به دو علت؛ یا عزم و توان جدی برای ایجاد تغییر وجود نداشت یا تصمیمات به موقع گرفته نشده بودند و اجرای آن ها اصولی نبود.

خالدیان افزود: به صورت خلاصه باید اشاره نمود که در راستای پیشرفت و توسعه بازار سرمایه، بهتر است موارد مشابه در سایر بورس های جهان آنالیز گردد و به نوعی با الگوبرداری صحیح از آن بازارها، در راستای پیشرفت و توسعه بازار سرمایه گامی برداشته گردد، ولی تداوم وجود دامنه نوسان محدود در بازار سرمایه ایران نه تن ها سبب کاهش ریسک بازار نمی گردد، بلکه خود یکی از ریسک های بازار به شمار می آید که می تواند علاوه بر تشدید رفتار توده وار در معاملات، تعادل بازار را به مدت قابل توجهی به تعویق بیندازد.

حذف دامنه نوسان احتیاج به زمینه سازی

مهرزاد جهانی از دیگر کارشناسان بازار سهام نیز با وجود تاکید بر ناکارآ بودن بازار سهام کشور به علت وجود محدودیت دامنه نوسان، حذف آن را احتیاجمند تعمیق بازار و آموزش معامله گران می داند.

وی در این خصوص گفت: یکی از محدودیت هایی که سال هاست در بازار سرمایه ما وجود دارد، دامنه نوسان است که بنا به شرایط مختلف بعضا با تغییراتی همراه شده است. اگر نگاهی به بورس های بزرگ جهان بیندازیم درمی یابیم که اکثرا بدون محدودیت دامنه نوسان معامله می شوند که این امر به کارآیی بازار یاری می نماید که البته لازمه چنین شرایطی، عمیق بودن بازار است که در بازار سرمایه ایران این ویژگی وجود ندارد.

وی افزود: از زوایای مختلفی می توان به موضوع محدودیت دامنه نوسان نگاه کرد که دارای مزایا و معایبی است. کنترل هیجانات تازه وارد ها در شرایط غیرمتعادل بازار، جلوگیری از دستکاری قیمت به وسیله فعالان قوی تر بازار و... را می توان از مزایای دامنه نوسان و از سویی دیگر تاخیر در کشف قیمت واقعی سهام و ایجاد هیجان کاذب در سطح بازار را می توان از معایب دامنه نوسان دانست. طی ماه های اخیر به وفور شاهد رویه صف نشینی در بازار بودیم و تجربه نشان داده هرچه این دامنه کوچک تر می گردد، فرایند ها طولانی تر و فرسایشی تر می گردد که مشابه آن را در زمستان سال گذشته شاهد بودیم. جهانی توضیح داد: به نظر می رسد افزایش تدریجی دامنه نوسان روزانه قیمت معقول ترین رویه ای باشد که سازمان می تواند شرایط پیاده سازی آن را مهیا کند.

این رویه می تواند ابتدا از سهم های بزرگ و بنیادی که از حمایت حقوقی ها نیز برخوردار هستند، آغاز گردد و به تدریج که فکر اهالی بازار با سازوکار تازه تطابق پیدا کرد، برای سهم های میانه و سپس کوچک نیز اعمال گردد که البته به منظور کاهش ریسک پیاده سازی این فرایند، می توان در کنار افزایش دامنه نوسان روزانه قیمت، حجم مبنا را نیز افزایش داد تا در صورت معاملات هیجانی در شرایط نامتعادل، قیمت پایانی با تغییرات غیرمتعارف روبرو نگردد.

وی بیان کرد: بعلاوه به منظور توسعه بازار سرمایه و قدم برداشتن در جهت بلوغ با کارآیی قابل قبول، باید آموزش های لازم به فعالان بازار سرمایه داده گردد تا شاهد حذف کامل دامنه نوسان و حجم مبنا در زمان درست باشیم.

منبع: جهانی اقتصاد